Engelli Bireylerin Eğitim Hakkı

Engelli Bireylerin Eğitim Hakkı

Eğitim hakkı, her bireyin doğuştan sahip olduğu temel insan haklarından biridir.
Bu hak, engelli bireyler için yalnızca bilgi edinme süreci değil, aynı zamanda topluma tam ve eşit katılımın anahtarıdır.

Türkiye’de engelli bireylerin eğitim hakkı; 5378 Sayılı Engelliler Hakkında Kanun, 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ve Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi (CRPD) ile güvence altına alınmıştır.
Bu yazıda, engelli bireylerin eğitim hakkı, uygulama biçimleri ve devletin sağladığı destekler hakkında tüm detayları bulabilirsiniz.

Engelli Bireylerin Eğitim Hakkının Yasal Dayanakları

5378 Sayılı Engelliler Hakkında Kanun

Okudunuz mu?

Engelli Bireylerin Çalışma Hakkı

Bu kanun, engelli bireylerin diğer bireylerle eşit şekilde eğitim hakkından yararlanmasını güvence altına alır.
Kanuna göre:

Hiçbir engelli, eğitim hakkından mahrum bırakılamaz. Eğitim, engellilerin yeteneklerine, ilgi ve becerilerine uygun ortamlarda ve destek hizmetleriyle birlikte sağlanır.

Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi (CRPD)

Türkiye’nin 2009 yılında taraf olduğu bu sözleşme, “kapsayıcı ve erişilebilir eğitim” ilkesini benimser.
Devletler, engelli bireylerin:

• Ayrımcılığa uğramadan eğitim görmesini,
• Gerekli desteklerle aynı sınıflarda eğitim alabilmesini,
• Eğitim ortamlarının erişilebilir olmasını sağlamakla yükümlüdür.

Milli Eğitim Temel Kanunu (1739 Sayılı Kanun)

Bu kanun, “her bireyin eğitim hakkı vardır” ilkesini benimser ve özel eğitime ihtiyaç duyan bireyler için özel tedbirler öngörür.

Engelli Bireylerin Eğitim Hakkının Temel İlkeleri

• Eşitlik ve ayrımcılığın önlenmesi: Engelli bireyler, hiçbir gerekçeyle eğitimden mahrum bırakılamaz.
• Erişilebilirlik: Okullar, sınıflar, ulaşım, materyaller ve teknolojik araçlar herkes için erişilebilir olmalıdır.
• Bireyselleştirilmiş Eğitim: Her engelli bireyin gereksinimlerine göre özel eğitim planı hazırlanmalıdır.
• Katılımcı Eğitim: Engelli bireyler, mümkün olan her durumda akranlarıyla aynı ortamlarda eğitim görmelidir.
• Destek Hizmetleri: Rehberlik, özel eğitim öğretmeni desteği, yardımcı teknolojiler ve bireysel rehberlik hizmetleri sağlanmalıdır.

Engelli Bireyler İçin Eğitim Türleri

Türkiye’de engelli bireylerin eğitim hakkı farklı modellerle uygulanmaktadır. Her bireyin engel durumu, gelişim düzeyi ve ihtiyaçları dikkate alınır.

Kaynaştırma/Bütünleştirme Eğitimi

Bu eğitim modeli, engelli bireylerin akranlarıyla birlikte aynı sınıfta öğrenim görmesini amaçlar.
Kaynaştırma eğitimi alan öğrencilere, destek özel eğitim hizmetleri sunulur.

Avantajları:
• Sosyal uyum ve iletişim becerileri gelişir.
• Engelli birey topluma daha kolay entegre olur.
• Ayrımcılık azalır, toplumsal farkındalık artar.

Özel Eğitim Okulları

Bazı engel türlerinde (örneğin ağır zihinsel, işitme veya görme engeli) bireylerin özel olarak düzenlenmiş ortamlarda eğitim alması gerekebilir. Bu okullarda özel eğitim öğretmenleri, bireyselleştirilmiş programlarla öğrencilere destek sağlar.

Evde Eğitim Hizmeti

Sağlık durumu nedeniyle okula gidemeyen engelli öğrenciler için evde eğitim hizmeti sunulur.
Bu hizmet, Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı rehberlik araştırma merkezleri (RAM) tarafından planlanır.

Destek Eğitim Odaları

Kaynaştırma eğitimi gören öğrenciler için okullarda özel destek odaları oluşturulur. Bu odalarda birebir veya küçük gruplar halinde özel eğitim desteği verilir.

Yükseköğretim ve Üniversite Desteği

Yükseköğretim Kurulu (YÖK), engelli öğrenciler için üniversitelerde Engelsiz Üniversite Koordinatörlükleri oluşturmuştur. Bu birimler, fiziksel erişimden sınav düzenlemelerine kadar birçok konuda destek sağlar.

Engelli Öğrenciler İçin Destek Hizmetleri

Eğitim hakkının etkin kullanımı için devlet, çeşitli destek hizmetleri sunmaktadır:

• Rehberlik ve Araştırma Merkezleri (RAM): Engellilik tanılama, yönlendirme ve bireyselleştirilmiş eğitim planı (BEP) hazırlama desteği sağlar.
• BEP (Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı): Her öğrenci için özel hedefler, yöntemler ve materyaller belirlenir.
• Ulaşım Desteği: Engelli öğrencilerin okula ulaşımı için ücretsiz servis veya taşıma desteği verilebilir.
• Eğitim Materyalleri: Braille (kabartma) kitaplar, işaret dili tercümanları, sesli kaynaklar gibi özel materyaller sunulur.
• Psikososyal Destek: Öğrencilerin uyum sürecine yardımcı olmak için rehberlik hizmetleri verilir.

Ailelerin Rolü

Engelli bireylerin eğitim sürecinde ailelerin aktif katılımı çok önemlidir.

Aileler:
• Okul ve öğretmenlerle düzenli iletişim kurmalı,
• BEP toplantılarına katılmalı,
• Evde öğrenme ortamını desteklemeli,
• Çocuğun sosyal gelişimini teşvik etmelidir.

Engelli Öğrencilerin Üniversite ve Sınav Hakları

• Engelli bireyler YKS, LGS, KPSS, EKPSS gibi sınavlarda özel düzenlemelerle sınava girer.
• Görme, işitme, bedensel veya öğrenme güçlüğü olan bireyler için ek süre, özel salon, refakatçi veya yardımcı materyal desteği sağlanır.
• Üniversitelerde Engelli Öğrenci Birimleri, akademik ve sosyal uyum sürecinde öğrencileri destekler.

Engelli Bireylerin Eğitiminde Karşılaşılan Sorunlar

Her ne kadar yasal düzenlemeler ilerlemiş olsa da bazı zorluklar hâlâ devam etmektedir:

• Fiziksel erişilebilirlik eksiklikleri,
• Nitelikli özel eğitim personeli yetersizliği,
• Toplumda farkındalık eksikliği,
• Ailelerin bilgi ve yönlendirme desteğine erişimde zorluklar.

Ancak bu sorunların giderilmesi için hem kamu kurumları hem de sivil toplum kuruluşları tarafından sürekli iyileştirme çalışmaları yapılmaktadır.

Sonuç:

Engelli bireylerin eğitim hakkı, yalnızca bireysel bir kazanım değil; toplumsal gelişimin ve eşitliğin temel unsurlarındandır. Eğitim, engelli bireylerin potansiyellerini ortaya çıkarmalarını, bağımsız yaşam becerileri kazanmalarını ve topluma tam katılım sağlamalarını mümkün kılar. Devletin, ailelerin ve toplumun ortak sorumluluğu, engelli bireyler için erişilebilir, kapsayıcı ve kaliteli bir eğitim ortamı oluşturmak olmalıdır.

Haklar ve Mevzuat kategorisindeki tüm yazılarımıza BURADAN ulaşabilirsiniz.

Bizlere ulaşmak için İletişim